Moja suczka ma 3 miesiące i waży 10 kg wiem, że powinna jeść 4 porcje dziennie i tyle jej daję, ale chciałabym się zapytać np. w przeliczeniu na gramy ile powinna dostać na raz dziennie suchej karmy ps jak byście mogli to przyślijcie adresy stronek internetowych z takimi tabelami ile pies w jakim wieku może jeść. 80% – produkty pochodzenia zwierzęcego, z czego 50–60% mięsa, 20–30% kości i 20% podrobów, 20% produktów roślinnych, z czego 80% to warzywa, a 20% – owoce. Ważną wskazówką jest to, że dietę BARF można spokojnie bilansować tygodniowo – czyli jednego dnia pies może otrzymać więcej mięsnych kości, innego – więcej Ile powinien pić pies? Zdrowy pies, który ma zapewniony stały dostęp do wody, samodzielnie właściwie reguluje ilość pobieranej wody. Z tego powodu na co dzień nie stosuje się żadnych obliczeń dziennego zapotrzebowania na wodę. Orientacyjnie określa się, że wynosi ono 50-60 ml na 1 kg masy ciała. Ile powinien jeść pies przed podaniem insuliny? Do wstrzyknięć insuliny raz dziennie: Oblicz całkowitą dzienną ilość karmy, jaką powinien karmić pies. Pierwszy posiłek (dwie trzecie dziennej dawki) należy podać przed porannym wstrzyknięciem Vetsulin. 8. Pies powinien mieć stałe miejsce, w którym jedna miska przeznaczona jest na wodę, a druga na pożywienie. 9. Dodatki witaminowe, mineralne i suplementy powinno podawać się do diety bezpośrednio przed jedzeniem. 10. Bezwzględnie nie zapominamy (szczególnie w okresie letnim), że czysta woda powinna być zawsze dostępna dla psa. Pies mięso:do 1 roku:20-30 g na kg masy ciała na dzień,małe rasy-40g/kg m.c. powyżej roku:10-15 g na kg m.c powyżej 7 lat-5g/kg m.c/dź składniki zbożowe 10-15 g/kg m.c na dzień-w przypadku zwierząt otyłych ilośc tę należy zmniejszyć lub pominąć i do tego proporcje wychodzą mniej więcej tak-40% mięso,30% zbożowe,jarzyny Dawka 100 mg substancji toksycznych na 1 kg masy ciała zwierzaka uznawana jest za śmiertelną. Oczywiście wiele zależy od tego, jaki rodzaj słodyczy zje kot. Czekolada gorzka zawiera 100 mg teobrominy w 30 gramach, a więc trwałe uszkodzenie serca pupila może nastąpić, kiedy zje on ok. 15 gramów czekolady gorzkiej. Czy 2 filiżanki jedzenia wystarczą szczeniakowi? Zakładając, że Twój pies ma typowy poziom aktywności, rasy zabawkowe powinny mieć około 1/1 filiżanki do 1 filiżanki, małe rasy powinny mieć około 2 filiżanki do 5 2/2 filiżanek, średnie rasy powinny mieć około 2 filiżanek do 3 2/4 filiżanek, a duże rasy powinny mieć około 5 3/XNUMX filiżanek do XNUMX filiżanek. Typowe berneńskie szczenięta ważą od 12 do 24 funtów w wieku 8-10 tygodni. Waga szczenięcia w tym młodym wieku jest czasami odzwierciedleniem wielkości miotu, przy czym duże mioty mają zwykle mniejsze szczenięta, a mioty z mniejszą liczbą członków mają większe szczenięta. Jak duży jest 3-miesięczny berneński pies pasterski? Berneński […] Prostą zasadą jest podawanie szczeniakowi 20 g na 1 kg masy ciała dziennie. Ile powinien jeść szczeniak o wadze 3 kg dziennie? Wytyczne żywieniowe szczeniąt Waga Twojego szczeniaka w kilogramach 8 do 16 tygodni 10% masy ciała podawane codziennie w wieku 23 do 30 tygodni 6% masy ciała […] OEScgtw. aktualizacja dnia 18:58 Ile powinien jeść szczeniak? Podejmując się opieki nad szczeniakiem, należy mieć świadomość, że dobry start maleństwa pozwoli mu zdrowo się rozwijać i zapobiec wielu problemom zdrowotnym na dalszych etapach życia. To duża odpowiedzialność, ale i przyjemność: patrzeć, jak początkowo mały, niesforny psiak z każdym dniem rozwija się i poważnieje. Ile powinien jeść pies młody? Ilość i rodzaj karmy powinny być dopasowane do rasy, wielkości, wieku i kondycji zdrowotnej psa. Zapotrzebowanie młodych psów na pokarm jest szczególnie duże. Szybko rozwijający się organizm wykorzystuje ogromne ilości energii – co jednak nie oznacza, że mały piesek może jeść wszystko i w każdych ilościach. Zbyt duża ilość przyswajanego pokarmu prowadzi do nadwagi, której skutkami mogą być problemy ze stawami i kośćmi łap oraz kręgosłupa. Jak często powinien więc jeść szczeniak? W przypadku psów młodszych niż pół roku warto wdrożyć karmienie nawet do 4-5 razy na dobę, wraz z wiekiem zmniejszając częstotliwość. Regularność to klucz do sukcesu, jeśli chodzi o prawidłowy proces trawienia i przyswajanie składników odżywczych z pożywienia. Na opakowaniu karmy zawsze znajduje się tabelka podpowiadająca dawkowanie jedzenia dla psa. Ważne, by dostosować karmę do rasy czy specjalnych wymagań dietetycznych zwierzęcia – producenci karm dla zwierząt opracowują bowiem specjalne receptury, które odpowiadają potrzebom naszych podopiecznych. Na rynku można obecnie bez trudu znaleźć karmy dla szczeniąt ras małych, średnich czy dużych. Tym, co je różni jest obecność wapnia i fosforu, a więc pierwiastków mających szczególny wpływ na rozwój kości i stan skóry. Warto także zadbać o to, aby pies był karmiony o stałych porach – w ten sposób nie zdąży zgłodnieć pomiędzy porcjami, dzięki czemu nie rzuci się na miskę z karmą, kiedy przyjdzie pora posiłku, co pomoże uniknąć połykania dużych kawałków bez gryzienia. Dodatkową korzyścią karmienia o konkretnych godzinach jest fakt, że zwierzę przyzwyczajone do pełnej miski o danej porze zyskuje związane z rytmem dnia poczucie bezpieczeństwa. Więcej o karmieniu szczeniąt przeczytasz tutaj. Ile powinien jeść dorosły pies? Shutterstock Zapotrzebowanie na składniki odżywcze dorosłych psów w stosunku do okresu szczenięcego drastycznie się zmienia, dlatego trzeba dowiedzieć się, w jaki sposób zmodyfikować dietę pupila, by dostarczać mu ich optymalne ilości. Warto zastanowić się, czy podawać psu karmę mokrą czy suchą – znacznie różnią się one kalorycznością. Jeśli więc zdecydujemy się pozostać przy suchym jedzeniu, należy zmniejszyć wielkość porcji: karma sucha zawiera więcej kalorii i ma w swoim składzie mniej wody. Pies karmiony głównie tzw. chrupkami powinien też codziennie pić więcej wody niż ten, który będzie jadł przede wszystkim karmę mokrą. Dawkowanie karmy dla psa dorosłego zależy przede wszystkim od rasy i aktywności zwierzaka. Jeśli pupil towarzyszy nam podczas długich spacerów, joggingu lub jest regularnie szkolony, jego zapotrzebowanie na pożywienie na pewno jest wyższe niż w przypadku psa o małej aktywności fizycznej. Niektórzy producenci proponują opiekunom psów karmy opracowane specjalnie z myślą o konkretnej rasie – receptury takich produktów uwzględniają zapotrzebowanie na określone pierwiastki lub składniki odżywcze i najczęściej występujące problemy żywieniowe. To, ile powinien jeść pies, zależy też od indywidualnych potrzeb i uwarunkowań zdrowotnych każdego osobnika, dlatego po zauważeniu problemów z trawieniem u pupila należy interweniować od razu – mogą być spowodowane zarówno zbyt dużą ilością spożytej karmy, jak i obecnością w niej składników trudnych do strawienia przez psi organizm. Warto odciążać układ trawienny psa, jeśli tylko istnieje taka możliwość. W tym celu zaleca się między innymi, aby duże psy spożywały dzienną porcję pokarmu w dwóch lub trzech turach (np. rano i wieczorem bądź rano, w porze obiadowej i wieczorem), co pozwoli na spokojne strawienie, zwiększy uczucie sytości, a także przyczyni się do regulacji układu trawiennego i zapobiegnie problemom z wypróżnianiem. Wraz z upływem lat należy pomyśleć o zmianie karmy dla psów seniorów – jest ona zwykle mniej kaloryczna, co jest szczególnie ważne, ponieważ metabolizm starszych osobników działa znacznie wolniej. Taka karma jest też zwykle bardziej miękka – dzięki temu starszemu psu łatwiej ją pogryźć. Dawkowanie karmy dla psa Dawkowanie jedzenia dla psa to kwestia ważna nie tylko dla zdrowia fizycznego, ale i psychicznego psa – najedzony i zadowolony pies o wiele chętniej uczestniczy w spacerach, zabawach, jest posłuszny w stosunku do swojego opiekuna, a co najważniejsze – nie czuje tak silnej pokusy, aby podczas spaceru ukradkiem pochłonąć wyrzucone przez kogoś resztki. Nie istnieje idealna i uniwersalna dawka karmy, jaka będzie odpowiadać wszystkim psom o podobnej masie ciała. Poszczególne rodzaje karmy różnią się od siebie składem, kalorycznością, a w przypadku karmy suchej nawet wielkością czy kształtem chrupek, co nie musi odpowiadać każdemu zwierzakowi. Warto o tym pamiętać i po prostu sprawdzić, co najbardziej odpowiada naszemu czworonożnemu przyjacielowi. Dawkowanie samodzielnie przygotowanego pożywienia O ile na opakowaniu gotowej karmy można znaleźć informacje o tym, jak ją dawkować, o tyle bardziej problematyczna jest kwestia samodzielnego przygotowywania posiłków. Chcąc przygotowywać posiłki dla psa – gotowane lub surowe (BARF) – trzeba się na tym znać. I nie jest to wyłącznie kwestia tego, ile porcji dziennie podać oraz jakiej wielkości. Bardzo istotny jest stosunek określonych składników odżywczych, które w gotowej karmie są zbilansowane. Jeśli zdecydujemy się na gotowanie lub „barfowanie”, musimy po pierwsze wiele na ten temat poczytać, po drugie powinniśmy skonsultować się z lekarzem weterynarii, a po trzecie (może nawet najważniejsze!) – musimy bacznie obserwować psa, jak reaguje na dietę. Na co zwrócić uwagę? Na pewno na wagę psa – nie może on tyć ani chudnąć, bo to znak, że pies jest przekarmiany i posiłki są zbyt kaloryczne lub wręcz przeciwnie – posiłki są zbyt skąpe i pies jest niedożywiony. Ponadto warto obserwować zachowanie psa (czy nie staje się apatyczny lub nadmiernie pobudzony) i wygląd jego sierści – zdrowa sierść jest lśniąca, nie może wypadać. Wszelkie odstępstwa od normy powinny wzbudzić naszą czujność. Może to bowiem oznaczać, że psi organizm zmaga się z nadmiarem lub niedoborem pewnych substancji odżywczych. Podstawową czynnością, którą należy wykonać przed bilansowaniem dawki żywieniowej dla psa, jest określenie jego dobowego zapotrzebowania energetycznego. Składnikami energetycznymi znajdującymi się w diecie są: tłuszcz, węglowodany i białka. Zarówno tłuszcze, jak i węglowodany czy białka są źródłem energii. Jednak każdy z tych składników dostarcza innej ilości energii metabolicznej: 1 gram tłuszczu dostarcza 8,5 kcal natomiast 1 gram węglowodanów strawnych i 1 gram białka ogólnego dostarczają po 4,0 kcal. Aby utrzymać stałą masę ciała bilans energetyczny musi być następujący: ilość wydatków energetycznych organizmu musi być taka sama jak ilość energii spożywanej wraz ze składnikami energetycznymi diety. Zapotrzebowanie energetyczne psa określa się w następujący sposób: 1. Obliczamy tzw. metaboliczną masę ciała ( psa (aktualną masę ciała psa podnosimy do potęgi 0,75) przykład: pies waży 20 kg – jego masa metaboliczna wynosi 9,5 kg 2. Obliczamy dobowe podstawowe zapotrzebowanie energetyczne psa (ilość energii, która pokryje jego podstawowe funkcje życiowe tzw. spoczynkową przemianę materii). Na każdy kilogram masy metabolicznej przypada 70 kcal energii pochodzącej ze składników odżywczych przykład: RER = 9,5 kg x 70 kcal = 665 kcal/dobę 3. Obliczamy ilość energii potrzebną do pokrycia jego dodatkowych wydatków związanych z aktywnością fizyczną, wydatkiem organizmu związanym z utrzymaniem stałej temperatury ciała, wzrostem, ciążą i laktacją. Przykładowe wartości współczynnika zwiększającego dobowe zapotrzebowanie na energię (RER) wynikające z różnych aktywności psa. psy dorosłe: 1,6 x RER psy pracujące: 2,0-8,0 x RER Biorąc pod uwagę warunki bytowania, np. temperaturę poniżej 15 lub powyżej 25 należy o 10% zwiększyć wyliczone zapotrzebowanie na energię. przykład: pies dorosły o umiarkowanej aktywności fizycznej (2 x spacer w ciągu dnia) przebywający w komfortowych warunkach otoczenia. 1,6 x 665 kcal = 1065 kcal/dobę Żeby być pewnym utrzymania stałej masy ciała psa należy podawać mu dziennie dawkę pokarmową, której energetyczność wynosi 1065 kcal. Tabela. Dobowe zapotrzebowanie energetyczne psa o prawidłowej masie ciała, umiarkowanej aktywności fizycznej przebywającego w standardowych warunkach otoczenia. masa ciała psa (kg) zapotrzebowanie energetyczne (kcal/dobę) 5 374 10 630 15 854 20 1059 25 1252 30 1436 35 1612 40 1781 45 1946 50 2106 60 2415 Cukrzyca u psa i kota: dieta Postęp praktycznie w każdej dziedzinie wiedzy jaki dokonał się w ostatnim stuleciu jest ogromny i dzisiaj trudno wyobrazić sobie życie bez wielu udogodnień technicznych czy rzeczy codziennego użytku. Wiele z nich rzeczywiście mocno ułatwia nam codzienną egzystencję czyniąc ją wygodniejszą, przyjemniejszą i w wielu aspektach zdrowszą. W ciągu ostatnich lat zmieniło się też podejście do zwierząt towarzyszących i mocno wzrosła rola jaką spełniają bytując z nami we wspólnym środowisku domowym. Zwierzęta „typowo produkcyjne” nastawione na wytwarzanie żywności, którą następnie można sprzedać uzyskując środki finansowe przestały być tylko i wyłącznie pacjentami gabinetów weterynaryjnych. Stały się nimi również nasi pupile, psy i koty, które choć nie są źródłem zysków i ich nie wypracowują to spełniają szereg niewymiernych ról dla swych właścicieli, niejednokrotnie awansując do roli pełnoprawnych domowników. Takie zmiany wymogły na społeczeństwie daleko idące konsekwencje dotyczące choćby żywienia czy ograniczenia rozrodczości zwierząt żyjących w naszych obejściach. Wzrosło znaczenie sterylizacji czy kastracji w celu ograniczenia niechcianych miotów czy upowszechniły się gotowe, przemysłowe karmy bytowe, przez co właściciele mogli zadbać o prawidłowe żywienie nie poświęcając temu zbyt wiele czasu czy środków. Oczywiście pociągnęło to za sobą również szereg zjawisk niekorzystnych z otyłością i nadwagą na czele. Nasiliło się także występowanie wielu chorób związanych z niewłaściwą wagą ciała i małą ruchliwością naszych pupili z których najczęściej występującą jest cukrzyca. To właśnie ona, będąc jedną z kluczowych chorób cywilizacyjnych stała się jedną z częściej występujących zaburzeń natury endokrynologicznej wymagających intensywnego leczenia. Nie sposób jednak zapanować nad właściwym poziomem cukru we krwi nie wdrażając jednocześnie odpowiedniej zbilansowanej diety zapobiegającej nagłym skokom glukozy . Czym więc żywić chore na cukrzycę psy i koty? W niniejszym artykule postaram się przybliżyć co wybierać, a czego unikać w diecie chorego zwierzaka. Co to jest cukrzyca?Które zwierzęta są najbardziej narażone?Dieta cukrzycowa dla kota i psaDieta w cukrzycy insulinoniezależnejIndeks glikemicznyPrzykładowa tabela: produkty i ich indeks glikemicznyGotowe diety cukrzycowe komercyjneSuplementy diety w cukrzycyCynkChromInne suplementy i witaminyZmiana dietyDieta domowa w cukrzycy Co to jest cukrzyca? Cukrzyca (łac. diabetes melitus) jest często występującą chorobą metaboliczną charakteryzującą się stanem hiperglikemii czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi co wynika z bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny. Co niezwykle istotne jest najczęstszą chorobą endokrynologiczną u małych zwierząt, swym występowaniem obejmując około 1-2 % całej populacji co przy liczbie utrzymywanych przez nas zwierząt jest ilością ogromną. Insulina wytwarzana jest przez komórki beta wysepek trzustkowych (Langerhansa) na skutek przyjęcia pokarmu i jej poziom wzrasta po każdym posiłku. Odpowiada za wykorzystanie przez każdą komórkę organizmu glukozy ułatwiając jej przenikanie do wnętrza, tym samym obniżając stężenie glukozy w surowicy. Stymulacja wydzielania insuliny następuje nie tylko na skutek wzrostu stężenie glukozy ale również: aminokwasów,acetylocholiny,glukagonu,hormonów jelitowych np. gastryny. Insulina ułatwiając wejście glukozy do komórek zaopatruje mięśnie szkieletowe, serce, tkankę tłuszczową leukocyty, komórki fibroblastów, aortę i inne tkanki w łatwo dostępną energię. Właściwy poziom insuliny warunkuje tym samym nie tylko prawidłowy metabolizm węglowodanów lecz również, o czym nie wolno nam zapominać białek i tłuszczy. Znaczny bowiem niedobór insuliny wpływając na procesy glukoneogenezy powoduje mobilizację białek i tłuszczy ustrojowych. Konsekwencją będzie obciążenie wątroby kwasami tłuszczowymi co może prowadzić do stłuszczenia wątroby oraz syntezą związków ketonowych (kwasu acetylooctowego, acetonu, kwasu beta- hydroksymasłowego) i ciężką kwasica ketonowa. Wyróżniamy trzy typy cukrzycy: Cukrzycę insulinozależną (typ I) charakteryzującą się brakiem podniesionego poziomu insuliny na skutek zwiększonego poziomu glukozy po posiłku co odpowiada cukrzycy młodzieńczej u insulinoniezależną (typ II) przy której wprawdzie poziom insuliny jest prawidłowy, ale zaburzeniom ulegają interakcje między receptorami komórkowymi a tym hormonem, najczęściej na skutek typu III czyli stan przedcukrzycowy lub „cukrzyca potencjalna” określana jest w przypadku prawidłowego lub podniesionego poziomu insuliny przy nie przekroczonym progu nerkowego i nieprawidłowej reakcji na test tolerancji glukozy. Cukrzyca jest zaburzeniem natury hormonalnej stąd wzrost innych hormonów może również powodować jej ujawnieni Mowa tutaj o hormonach diabetogennych takich jak: glikokortykosteroidy,tyroksyna,somatotropina,epinefryna. Prowadzą one do antagonizmu insulinowego skutkując pobudzeniem procesu glukoneogenezy czy zwiększeniem wydzielania insuliny. Również progesteron czyli hormon odpowiedzialny za utrzymanie ciąży poprzez wpływ na wydzielanie somatotropiny zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy. Które zwierzęta są najbardziej narażone? Cukrzyca najczęściej dotyczy zwierząt w średnim i starszym wieku z pierwszymi objawami zauważalnymi w przedziale 7-9 lat. Częściej występuje u suk, zwierząt otyłych i kastrowanych kocurów choć zdarzyć się może praktycznie u każdego pupila bez względu na predyspozycje związane z płcią czy stanem fizjologicznym. Wśród psów najczęściej chorują: sznaucery miniaturowe,pudle,polskie owczarki nizinne,samojedy,psy z grupy terrierów. U kotów wśród chorych na cukrzycę przeważają te wysterylizowane, najczęściej płci męskiej, mało aktywne, otyłe i z reguły nie wychodzące z domu. Cukrzyca dając różnorodne objawy nie jest chorobą natychmiast prowadzącą do śmierci, bowiem poważne powikłania nie rozwijają się z reguły z dnia na dzień (wyjątkiem może być tutaj zaćma cukrzycowa, które może powstać w skrajnych przypadkach w przeciągu kilku dni, lub stan kwasicy ketonowej). Nie mniej jednak nie leczona prowadzi do bardzo groźnych konsekwencji dlatego bezwzględnie nie wolno jej bagatelizować. Jest schorzeniem wymagającym dużej uwagi właściciela, częstych kontroli poziomu cukru- glikemii, nie mówiąc już o stałym podawaniu zwierzęciu insuliny i to dożywotnio. Nie wolno na jakiś czas zaprzestać leczenia gdyż będzie to skutkowało bardzo silnym wzrostem poziomu glukozy we krwi i poważnymi konsekwencjami ogólnoustrojowymi w postaci kwasicy ketonowej. Podstawą leczenia pozostaje więc insulinoterapia w połączeniu z właściwym żywieniem. Nie da się bowiem skutecznie kontrolować poziomu cukru podając tylko insulinę bez właściwego rygoru żywieniowego. Czym karmić zwierzęta z cukrzycą? W diabetologii ludzkiej dokładnie określono składy dawek pokarmowych i zalecenia żywieniowe dla chorych na cukrzycę, podczas gdy w weterynarii istnieją na ten temat pewne rozbieżności i pojawia się wiele znaków zapytania. Jak dotychczas nie mamy dokładnych, nie budzących wątpliwości, diet optymalnych nawet w odniesieniu do podstawowych składników pokarmowych a więc białka, węglowodanów czy tłuszczy. Czy więc tak naprawdę nie wiemy jak żywić chore zwierzęta i działamy trochę po omacku, a może powielamy zalecenia ludzkie? Zdecydowanie nie, dokładnie znamy zalecenia żywieniowe i dzięki temu wiemy co podawać a tym samym możemy uzupełniać leczenie preparatami insulinowymi. Żywienie w przypadku cukrzycy ma zasadnicze znaczenie w procesie utrzymywania normoglikemii i nigdy nie może być pomijane. Dieta w cukrzycy insulinoniezależnej Wspomniałem o cukrzycy insulinoniezależnej czyli typu II, w której zaburzenia dotyczą interakcji glukoza receptory komórkowe a poziom insuliny często jest właściwy. Cząsteczki glukozy nie mogą dostawać się do wnętrza komórek co często spowodowane jest stanem nadwagi lub otyłości. Najprostszym a zarazem najbardziej skutecznym sposobem leczenia takich zwierząt będzie dieta zmierzająca do utrzymania optymalnej masy ciała. Ubytek kilku zbędnych kilogramów prowadził będzie do zniknięcia zaburzeń na poziomie błony komórkowej i tym samym warunkował prawidłowy poziom insuliny bez schudnięcia może w tym przypadku okazać się zupełnie nieskutecznym teorii dieta każdego chorego osobnika powinna zawierać wszelkie niezbędne składniki pokarmowe, a każdy posiłek mieć w miarę zbliżoną ich kompozycję. Niezwykle istotna jest również regularność posiłków, które w miarę możliwości powinny podawane być w stałych porach dobowych. Każdy opiekun chorego zwierzęcia powinien doskonale wiedzieć kiedy podać podopiecznemu coś do jedzenia, szczególnie w kontekście podawanej insuliny i jej szczytu działania. Ze względu na porę podawania insuliny i jej szczyt działania (inny dla każdej insuliny) pierwszy posiłek, około 50 % zalecanej dobowej ilości, powinien być zjedzony w ciągu 2 godzin od porannej dawki insuliny, następny zaś około 6 godzin później. Wielu lekarzy zaleca odmienną kolejność, tzn. najpierw karmimy zwierzę a następnie podajemy insulinę. Niedopuszczalna jest sytuacja gdy zwierzę dostaje zastrzyk z insuliną i nie pobiera pokarmu gdyż może to skutkować bardzo poważnymi powikłaniami, łącznie z silną zagrażająca życiu hipoglikemią. Musimy więc dokładnie sprawdzać czy zwierzę pobrało podaną karmą z miseczki a nie tylko ograniczać się do jej sukcesywnego nasypywania. Najłatwiejszym sposobem żywienia cukrzyków jest więc stosowna, gotowa dieta komercyjna, wilgotna o niskiej zawartości węglowodanów lub sucha również o obniżonej ich zawartości. Przeciwwskazane są natomiast karmy półwilgotne lub półsuche z uwagi na zawartość dwucukrów i glikolu propylenowego. Składniki te niezwykle utrudniają utrzymanie stabilnego poziomu cukru we krwi. Indeks glikemiczny Co to jest indeks glikemiczny i czego unikać w diecie cukrzycowej? Z zawartością cukrów w diecie nieodłącznie związane jest pojęcie indeksu glikemicznego. Indeks glikemiczny (IG) jest polem powierzchni pod krzywą odpowiedzi glikemicznej. Mierzony jest w czasie 2 godzin po zjedzeniu 50 g przyswajalnych cukrów występujących w produkcie i określony stosunkiem do odpowiedzi glikemicznej uzyskanej z tej samej ilości węglowodanów pochodzących z referencyjnej glukozy (IG 100). Co dla nas istotne – im niższy IG tym mniejszy wzrost glukozy po posiłku. W żywieniu zwierząt chorych na cukrzyce generalnie powinniśmy wybierać składniki z niskim IG. Wysokość IG zależy od bardzo wielu czynników, jak choćby od ilości i rodzaju zjedzonych węglowodanów czy zastosowanej metody przetwarzania pokarmu i stopnia jego rozdrobnienia. Tabele określające dokładne wartości IG znajdziemy powszechnie w Internecie i warto z nich korzystać. Przykładowa tabela: produkty i ich indeks glikemiczny ProduktIndeks glikemicznyKukurydza słodka54Kasza gryczana ugotowana53Groszek zielony w puszce50Ryż Basmati50Bataty50Płatki owsiane50Laktoza46Fasola różowa40Ryby38Jogurty36Quinoa35Mięso chude35Marchew surowa30Mleko pełne 3%27Orzechy22Warzywa zielone, pomidory, bakłażany, cukiniaponiżej 15Przykładowa tabela zawierająca produkty o niskim IG Z pojęciem indeksu glikemicznego wiąże się ładunek glikemiczny (ŁG) czyli wartość liczbowa uwzględniająca ilość i jakość cukrów w pokarmie Generalnie im większy ładunek glikemiczny tym wyższy wzrost stężenia glukozy po posiłku. Jak więc widzimy w przypadku cukrzycy chyba najważniejsza rola przypada węglowodanom w diecie. Te z grupy cukrów prostych są łatwo i szybko wchłaniane z przewodu pokarmowego powodując duże wahania glukozy we krwi podczas gdy węglowodany złożone zmniejszają to niebezpieczeństwo. Cukry złożone muszą zostać zmetabolizowane, rozłożone na krótsze fragmenty co wymaga od organizmu czasu i zaangażowania pewnych procesów metabolicznych ale jednocześnie nie powoduje to gwałtownego skoku glukozy. Wykluczmy więc z diety naszych chorych pupili te produkty zawierające cukry proste jak choćby karmy półmokre (półwilgotne) a wybierzmy karmy suche czy karmy mokre, które nie powodują tak znaczących skoków. Gotowe zbilansowane karmy suche o niskiej zawartości wody odznaczają się wysoką zawartością skrobi będącą wielocukrem. Zanim zostanie ona wchłonięta podlega procesowi powolnemu procesowi trawienia co minimalizuje ryzyko hiperglikemii. Skrobia może pochodzić z różnych źródeł ale najważniejsze jest aby cechowała się jak najniższym indeksem glikemicznym. Cechy takie najlepiej spełniają jęczmień i sorgo i to one są zalecane w żywieniu zwierząt z cukrzycą. Powinno unikać się za to ryżu, szczególnie tego białego cechującego się wysokim indeksem glikemicznym. Węglowodanami złożonymi jest również włókno pokarmowe, które odgrywa korzystną rolę w przypadku zwierząt z cukrzycą. Po pierwsze wydłuża ono czas przechodzenia pokarmu przez przewód pokarmowy czyli pasaż jelitowy co skutkuje dłuższym, stopniowym wchłanianiem węglowodanów. Po drugie zmniejsza koncentrację energii w diecie co również jest działaniem niezwykle korzystnym. Dodatek włókna do gotowej diety np. w postaci otrębów żytnich, jęczmiennych czy pszennych ogranicza po posiłkowy wzrost stężenia glukozy. W cukrzycy bowiem nie zawsze mamy sytuację optymalną cechująca się brakiem wahań glukozy, a bardzo często nie udaje się zapobiegać skokom glukozy mimo stosowania leczenia. Co do rodzaju włókna naukowcy nie do końca są zgodni. Jedni twierdzą że lepsze jest włókno rozpuszczalne a inni dowodzą wyższości tego nierozpuszczalnego. Jak byśmy nie sądzili, ważne jest aby zwiększyć ilość włókna a mniejsze znaczenie ma chyba jego rodzaj. Karmy zawierające włókno pokarmowe wykorzystywane są również w żywieniu chorych kotów, których metabolizm oparty jest głownie na białku pochodzącym z upolowanych drobnych zwierząt. Udowodniono wysoką skuteczność diety z zawartością celulozy rzędu 12-14 % s. m. Coraz częściej jednak zaleca się karmy o niskiej zawartości węglowodanów i wysokiej zawartości białka. Żywienie takim rodzajem karmy w niektórych przypadkach pozwala nawet na zaprzestanie leczenia insuliną. Generalnie wiec stosujemy u kotów karmy niskowęglowodanowe i wysokobiałkowe. Najważniejsza jest tutaj niska zawartość cukrów, która nie powinna przekraczać 15 % suchej masy. Takie żywienie w przeciwieństwie do psów, zwiększa szanse remisji lub nawet wyzdrowienia a na pewno wydłuża życie kotów. Tak na marginesie: cukrzycy psów nie wyleczymy definitywnie, u kotów jest to możliwe co wiąże się z zaprzestaniem iniekcji insuliny. Wystrzegamy się stosowania karm wysokotłuszczowych gdyż to nie tłuszcz a białko „zastępuje” niejako węglowodany u kotów (u kotów mamy niską aktywność enzymów trawiących cukry, które są wytwarzane z białka czyli zjedzonego mięsa). Gotowe diety cukrzycowe komercyjne W żywieniu psów i kotów chorych na cukrzycę panuje powszechny pogląd, że najlepszym sposobem ich żywienia i kontrolowania skoków glukozy są gotowe karmy komercyjne. Niewątpliwie zaletą ich jest stały skład, zawartość składników odżywczych ściśle kontrolowana. Dzięki temu mamy pewność, że o określonej porze dajemy naszym pupilom wiadomą ilość energii i innych składników odżywczych. W większości przypadków takie żywienie rzeczywiście przynosi korzystne efekty, ale nie zawsze. Czasem musimy wykazać się nie lada inwencją, sporą wiedzą i własnym czasem aby przygotować posiłek samodzielnie. Nie wszystkie też zwierzęta będą dobrze tolerowały gotowe karmy. Pomijam już tutaj kwestie finansowe i fakt, że nie każdego stać na zakup weterynaryjnej karmy komercyjnej. A rynek naprawdę widząc problem cukrzycy i coraz więcej nowych przypadków wychodzi naprzeciw oczekiwaniom właścicieli i oferuje naprawdę duży wybór karm specjalistycznych. Widzimy więc jak niezwykle istotne jest indywidualne podejście do każdego przypadku z osobna a nie traktowanie cukrzycy szablonowo i schematycznie. Jak już pisałem zwierzęta otyłe i z nadwagą należy odchudzić co bez wątpienia nie jest procesem łatwym. Wymaga dużego samozaparcia, cierpliwości i konsekwencji właściciela a także musi przeprowadzane być stopniowo. Utrata 1 % masy ciała według obecnych zaleceń jest jak najbardziej prawidłowa i zalecana a przede wszystkim bezpieczna dla zwierzęcia. W odchudzaniu nie chodzi bowiem aby było szybkie ale skuteczne, trwałe i bezpieczne dla pacjenta. Stosujemy karmy o mniejszej koncentracji energii lub większej włókna pokarmowego. Oczywiście wszystko w granicach rozsądku, pies czy kot nie jest bowiem przeżuwaczem i na samych roślinach zielonych długo nie pożyje. Dodatkowo zbyt duża zawartość włókna skutkować może niechęcią w pobieraniu pokarmu lub zwiększona ilością kału a nawet biegunką. Można również zmniejszyć zawartość tłuszczu w diecie co jest zgodne z dietą cukrzycową. Suplementy diety w cukrzycy Wykorzystując żywienie w leczeniu cukrzycy nie sposób zapomnieć o różnorodnych suplementach diety. Pierwotnie suplementy diety stosowano w dietetyce ludzkiej gdzie udowodniono ich korzystne działanie i skąd zostały zaadoptowane do weterynarii. Niektóre składniki diety mogą wpływać pozytywnie na kontrolę poziomu glukozy we krwi. Cynk Do składników korzystnie wpływających na poziom glukozy we krwi należy własnie cynk, który w niskich dawkach stymuluje uwalnianie insuliny, a w wysokich ten proces hamuje. Chrom Chrom w połączeniu z kwasem nikotynowym, glutaminowym, glicyną i cysteiną, zasłużył sobie na miano czynnika tolerancji glukozy poprzez sprzyjanie wyższej tolerancji i absorpcji cukrów przez komórki docelowe. Chrom jest pierwiastkiem biorącym udział w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów. Niedobór chromu może skutkować rozwojem insulinooporności gdyż umożliwia on przenikanie glukozy do komórek docelowych. Przeprowadzono doświadczenia żywieniowe, które potwierdziły jego praktyczną skuteczność. Inne dowodziły z kolei brak skuteczność jednocześnie wskazując na duże bezpieczeństwo stosowania tego pierwiastka. W wielu krajach np. USA dostępne są suplementy zawierające pikolinian chromu przeznaczone do stosowania u psów. Uchodzą one za bezpieczne, nie wykazujące działań ubocznych i wielu właścicieli je stosuje wierząc w skuteczność. Inne suplementy i witaminy Duża grupa suplementów wykazuje działanie pośrednie polegające na przeciwdziałaniu otyłości (np. L- karnityna), opóźniając procesy starzenia się organizmu (np. olej rybi i kwasy tłuszczowe krótkołańcuchowe), a jeszcze inne wpływają na metabolizm usprawniając różnorodne procesy (np. kwasy omega 3). Warto pamiętać, że stres oksydacyjny niekorzystnie wpływa na metabolizm glukozy i może przyczyniać się do wystąpienia powikłań w przebiegu choroby. Dodatkowo redukcja tłuszczu w diecie dla diabetyków powoduje często zmniejszenie ilości witaminy E i A dostępnej w pokarmie i tym samym może skutkować ich niedoborami. Dlatego powinniśmy dążyć do uzupełnienia tych witamin. Pamiętajmy, iż poszczególne związki przeciwutleniające współdziałają ze sobą w walce z uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodnikami i dlatego zaleca się stosowanie ich połączeń. Uzupełniajmy więc dietę cukrzyków o: witaminę E,witaminę A iwitaminę C,taurynę,luteinę. Pomocne może okazać się czerpanie z natury i korzystanie z preparatów naturalnych, ziołowych normalizujących poziom cukru czego przykładem mogą być preparaty roślinne z morwy białej czy przepękli ogórkowatej. Warto je stosować jako terapie wspomagająca nie zapominając oczywiście o leczeniu zasadniczym. Zmiana diety Zmiana diety Jak w każdym przypadku zmiana diety powinna następować stopniowo i powoli co pozwala zminimalizować ryzyko zaburzeń żołądkowo jelitowych. Dodatkowo pozwala zwierzętom przyzwyczaić się niejako do nowej karmy i chętnie ją pobierać. Na koniec należy też wspomnieć nieco o stosowaniu cukrów prostych, które jak pisałem nie są generalnie zalecane z uwagi na gwałtowne podnoszenie poziomu glukozy we krwi. Są jednak sytuacje gdy musimy szybko podwyższyć poziom glukozy w organizmie. Cukrzyca jest chorobą cechująca się hiperglikemią ale zawsze musimy liczyć się tez z sytuacją odwrotną kiedy następuje nagły spadek cukru. Hipoglikemia jest stanem niezwykle niebezpiecznym zagrażającym życiu i manifestującą się szybko narastającymi objawami: wzmożonymi odruchami,drgawkami,rozszerzonymi źrenicami,bladymi, zimnymi i wilgotnymi błonami śluzowymi,śpiączką hipoglikemiczną. Wtedy to właśnie powinniśmy bezwzględnie podać psu czy kotu łatwo dostępne węglowodany w postaci rozpuszczonego w wodzie miodu lub zwykłego cukru, który szybko podniesie niebezpiecznie niski poziom glukozy we krwi. Pamiętajmy, że zawsze kiedy mamy wątpliwości czy nasz podopieczny jest w stanie hipoglikemii czy nie, mniejszym złem jest podanie glukozy nawet gdy spowoduje ona stan hiperglikemii. Dieta domowa w cukrzycy Domowa dieta cukrzycowa Na koniec warto napisać nieco o samodzielnym przygotowaniu posiłków w domu przez właściciela. Jak w przypadku każdej z chorób, żywienie specjalistyczne wymaga dużej wiedzy, wysiłku i samozaparcia właściciela, oraz może wiązać się z większymi kosztami. Wychodząc jednak naprzeciw grupie posiadaczy psów i kotów przeciwnych stosowaniu gotowych karm komercyjnych, który uznają je za „mało zdrowe” chciałbym zaproponować przykład karmy złożonej z powszechnie dostępnych składników. Otóż chore na cukrzyce zwierzęta możemy żywić stosując: gotowane mięso drobiowe (indyk, kurczak) w ilości 1/3 dawki,gotowany ryż w ilości 1/3,gotowane warzywa w takiej samej proporcji. Powinniśmy jednak wybierać ryż brązowy lub dziki, jednocześnie unikając raczej tego białego z uwagi na wysoki indeks glikemiczny (IG na poziomie 60-70). Lepszym źródłem węglowodanów wydaje się jednak pszenica, kukurydza lub mniej dostępne sorgo. Można również stosować gotowane, ciepłe ziemniaki lub kasze. Zawsze wybierajmy te składniki z niskim IG, które nie będą zbytnio podnosiły poziomu cukru po posiłku. Podsumowanie Odpowiednia dieta wspomaga leczenie cukrzycy Reasumując: cukrzyca zwierząt towarzyszących bez wątpienia stała się jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych, której częstotliwość występowania, podobnie jak u ludzi, zdecydowanie rośnie. Nic też nie wskazuje na to aby ten trend miał się w najbliższych latach zmienić… Stąd znajomość odpowiedniego żywienia wydaje się wiedzą niezwykle przydatną praktycznie. Warto wiedzieć czego unikać, a co stosować i tak zmodyfikować dietę chorych zwierząt aby łatwiej kontrolować poziom glikemii. Czasem odpowiednie żywienie może wręcz doprowadzić do zupełnego wyleczenia co może mieć miejsce u kotowatych. Wykorzystujmy więc to wszystko co może spowodować, że chorowanie stanie się bardziej komfortowe a poziomu glukozy łatwiejsze do ustabilizowania. Tym samym również groźne dla życia sytuacje jaką bez wątpienia jest hipoglikemia nie będą występowały a nasze zwierzęta dłużej pozostaną z nami w dobrym zdrowiu czego wszystkim gorąco życzę. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat diety cukrzycowej u kota i psa? Opublikuj komentarz pod artykułem, odpiszę tak szybko jak to możliwe. Prawidłowe żywienie psa stanowi kluczowy element jego właściwego rozwoju. Jak karmić psa? Właściwsza będzie karma sucha, czy mokra? Niektórzy rozważają także samodzielne przygotowywanie pokarmu. Jaką podjąć decyzję? Lepiej podawać psu karmę mokrą, czy karmę suchą? A może przygotowywać jedzenie samemu? To pytania, które bardzo często padają z ust właścicieli zwierząt w gabinecie weterynaryjnym. To dobrze. Oznacza to wzrastającą świadomość wśród opiekunów zwierząt oraz troskę o dobry rozwój ich podopiecznych. Czym karmić psa? Wybierając sposób żywienia psów, trzeba pamiętać o tym, że nawet największe zaangażowanie ze strony właścicieli i inwestycja w najdroższą czy też najlepszą karmę nie znaczą nic, jeśli karma nie będzie przez zwierzę zjadana. Z tego powodu podstawowym kryterium wyboru karmy dla psów powinna być jej smakowitość i atrakcyjność dla psiego nosa. Samodzielnie przygotowywane posiłki wymagają poświęcenia czasu, którego w zabieganym życiu jest coraz mniej. Dlatego opiekunowie tak chętnie sięgają po karmy komercyjne. Wystarczy jedynie otworzyć worek z suchą karmą lub puszkę, nałożyć porcję do miski i gotowe. Inwestując w karmy wysokiej jakości, mamy również gwarancję pokrycia codziennego zapotrzebowania na wszelkie składniki odżywcze. Karma sucha czy mokra? Wciąż jednak pozostaje pytanie, czy podawać wyłącznie suchą karmę, jedynie mokrą, a może łączyć te dwa rodzaje karm? Tylko w jaki sposób? Czym oba rodzaje karmy dla psów różnią się między sobą? Czy dowolne mieszanie karmy mokrej z suchą zapewni zwierzęciu właściwe odżywienie? Czy pokryje to wszystkie zapotrzebowania na składniki odżywcze i na energię? Karma dla psa i jej rodzaje Najważniejszym składnikiem, który różni oba rodzaje karmy jest zawartość wody. W karmach suchych wilgotność jest na poziomie ok. 8%, natomiast w karmach mokrych zawartość wody to zwykle ok. 75%. Oznacza to, że zawartość składników odżywczych, a co za tym idzie i energii metabolicznej, jest zdecydowanie wyższa w karmach suchych niż w karmach mokrych. W 100 gramach suchej karmy dla psa zawarte jest ok. 370 kcal. W tej samej ilości karmy mokrej zawarte jest „jedynie” 100 kcal. Różnice są zatem znaczące. Przedkłada się to także na ilość zjadanej przez psa karmy. Aby pokryć dobowe zapotrzebowanie na energię, żywiąc psa wyłącznie karmą suchą, trzeba jej podać mniej więcej 3-4 razy mniej, niż gdybyśmy żywili psa tylko mokrą karmą. Sucha vs. mokra karma dla psa Zdecydowanie więcej walorów i bodźców oddziałujących na zmysł smaku zwierzęcia, będzie miała mokra karma dla psów. Z tego też powodu wydaje się ona psom po prostu atrakcyjniejsza. Nie powinno więc dziwić, że to właśnie mokra karma będzie dużo chętniej wybierana i zjadana przez nasze czworonogi. Sucha karma dla psów jest trudniejsza w rozgryzaniu, co dla niektórych zwierząt może stanowić problem. Istnieją psy, które są na tyle wybredne, że suchą karmą będą się jedynie bawić, zamiast ją faktycznie zjadać. Wynikać to może z trudności w rozgryzaniu twardych chrupek. Pies może wtedy traktować je jak zabawkę, a nie pokarm. Najlepsza karma dla psów, czyli co jadłby twój pupil? Dla niektórych zwierząt konsystencja miękkiej karmy ma kluczowe znaczenie, a tym samym wpływ na zjadanie serwowanych przez opiekuna posiłków. Upodobania czy też najzwyklejsze w świecie psie „widzimisię”, to czynniki, które mogą decydować o wyborze przez psa karmy. Czasami, mimo że pies nie jest wybredny co do konsystencji karmy i nie ma wysublimowanego podniebienia, trzeba wprowadzić do diety karmę mokrą (czy to jako dodatek, czy jako jedyną formę żywienia). Karmienie psa a jego waga Zwierzęta mające niepohamowany apetyt warto karmić posiłkami mokrymi, które mają zdecydowanie mniejszą kaloryczność. Posiłki te, przy tej samej objętości mokrej karmy, dostarczą do organizmu mniej kalorii niż sucha karma dla psa. Zjadając objętościowo duży posiłek, pies jest mniej narażony na nadmierny przyrost masy ciała, a tym samym na rozwój otyłości. Sucha karma natomiast, ze względu na wyższą kaloryczność – przy nadmiernej podaży podwyższa to ryzyko. Karma dla psów z problemami stomatologicznymi U psów z wrażliwymi dziąsłami, mokra karma będzie znacznie przyjemniejsza w pobieraniu i rozgryzaniu, niż karma sucha. Mokra karma przysporzy także mniej problemów zwierzętom, które z różnych powodów straciły większość zębów trzonowych i przedtrzonowych. Trzeba jednak przyznać, że psy mimo znaczących braków w uzębieniu świetnie sobie dają radę, łykając nierozgryzione suche chrupki. W takim przypadku bardzo dobrze sprawdzi się mieszany sposób żywienia psa. Żywienia psa z wrażliwym przewodem pokarmowym Psy z różnego rodzaju zaburzeniami pracy i motoryki przewodu pokarmowego mogą wymagać zmiany diety na mokrą lub przynajmniej zwiększenia jej udziału w codziennych posiłkach. Chociażby przy rozszerzeniu przełyku, oprócz zasadniczego leczenia i wymuszonej pionowej postawy podczas karmienia, może okazać się, że posiłki o miękkiej konsystencji będą dużo lepiej tolerowane. Także psy z tendencjami do koprostazy wymagają zwiększenia udziału mokrej karmy w diecie. Pacjenci z uchyłkiem prostnicy są wręcz „skazani” na dietę mokrą. Oczywiście nie zawsze musi być to dieta weterynaryjna. Bardzo często stosować można karmy bytowe, pamiętając o ich miękkiej konsystencji. Rodzaj karmy a wiek psa Wydawać by się mogło, że ww. wskazania medyczne dotyczą tylko starszych psów, ponieważ zaburzenia funkcjonowania organizmu u zwierząt często kojarzone są z ich podeszłym wiekiem. W rzeczywistoście wiek jest istotnym elementem wpływającym na stan zdrowia zwierzęcia. Nie oznacza to jednak, że młode psy, w tym także szczenięta, nie będą miały problemów zdrowtnych, w przypadku których korzystna może być zmiana konsystencji karmy. Mix feeding – łączenie karmy mokrej i suchej Oba rodzaje karm mają swoje plusy i minusy, dlatego właściciele zwierząt coraz częściej decydują się na ich łączenie. Jest to dobre rozwiązanie, które może przynieść wiele korzyści. Pamiętać należy jednak o dwóch istotnych kwestiach. Właściwa ilość karmy Ilość karmy suchej, ze względu na niską zawartość wody i wysoką koncentrację składników odżywczych, nie jest równa tej samej objętości karmy mokrej. Jak już zostało wspomniane, aby dostarczyć tę samą ilość składników odżywczych, należy podać psu 3,5 razy mniejszą porcję karmy suchej, niż w przypadku karmy mokrej. Należy o tym pamiętać, podając psu raz suchą, a raz mokrą karmę. Mając to na uwadze pamiętajmy, że żołądek psa, po otrzymaniu pewnej objętości mokrej karmy, jest odpowiednio rozciągnięty. Rozważnie dawkujmy więc karmę suchą, podając jej zdecydowanie mniejsze ilości. Po takiej „suchej” porcji pies często ma wrażenie niedostatku. Będzie więc szukał i dopominał się o dokładkę. Większość właścicieli w tym momencie ulega i dosypuje dodatkową, czasami niemałą, porcję karmy. Są to kalorie, których organizm w tej chwili nie potrzebuje. W prosty sposób może to prowadzić do otyłości. Przestrzeganie regularności Pies, któremu przez cały tydzień podajemy jeden rodzaj karmy, a w weekend zostanie przez nas nagrodzony aromatyczną porcją karmy wilgotnej, może źle tolerować takie nagłe zmiany. Krótko mówiąc – pojawi się biegunka. Przewód pokarmowy przyzwyczaja się bowiem do składu i rodzaju karmy. Jeśli więc chcemy stosować mieszany sposób karmienia, musimy przestrzegać regularności i sukcesywnie wprowadzać zmiany karmy. Najrozsądniejsze jest stopniowe wdrażanie nowej karmy, mieszając ją z tą dotychczas podawaną. Dlaczego warto mieszać mokrą karmę z suchą? Łączenie mokrej i suchej karmy niesie za sobą korzyści. Gdy z różnych powodów konieczne jest przestawienie naszego pupila na dietę mokrą, organizm będzie do takiej zmiany przygotowany. Operację tę będzie można przeprowadzić sprawnie, szybko, a co najważniejsze, bez przykrych konsekwencji. Stosując mieszany system żywienia urozmaicimy naszemu przyjacielowi menu, co dla każdego psa jest dodatkową atrakcją. Autor: lek. wet. Franciszek Paśko

ile powinien jeść pies 30 kg